Ποιος θυμάται τον Αντώνη Οικονόμου;

Δημοσιεύτηκε στις Δευτέρα, 27 March 2017 12:00

Με αφορμή την επέτειο της επανάστασης του 1821, δημοσιεύουμε το εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο φίλης της στήλης:

1821-antonis-oikonomouΟ Αντώνης Οικονόμου γεννήθηκε το 1775 στην Ύδρα και από πολύ μικρή ηλικία ακολούθησε το ναυτικό επάγγελμα. Το 1820 μυήθηκε στη φιλική Εταιρεία από τον ίδιο τον Παπαφλέσσα, όταν με αφορμή την αναζήτηση καινούριου πλοίου, συναντήθηκε μαζί του στην Κωνσταντινούπολη.

Αμέσως μετά επέστρεψε στην Ύδρα για να οργανώσει την προετοιμασία της επανάστασης στο νησί. Βρήκε συμπαράσταση από άνεργους ναυτικούς, τους οποίους στρατολόγησε με χρήματα Πελοποννήσιων φίλων του. Εκείνη την εποχή πολλοί ναυτικοί της Ύδρας παρέμεναν χωρίς δουλειά, λόγω του τέλους των Ναπολεόντειων πολέμων. Ο αριθμός τους για την Ύδρα πρέπει να έφτανε τα  10.000 άτομα.

Πριν προχωρήσουμε την ιστορία μας, ας κάνουμε μια μικρή παρένθεση, για να σημειώσουμε ότι η Ύδρα εκείνα τα χρόνια είχε ένα ιδιότυπο καθεστώς διοίκησης. Πιο συγκεκριμένα, οι καραβοκυραίοι κάτοχοι του μεγάλου κεφαλαίου, κρατούσαν στα χέρια τους όλη την κοινοτική διοίκηση, που τους είχε παραχωρήσει ο Σουλτάνος και βρισκόταν κάτω από την προστασία τού Καπουδάν-πασά (ας πούμε του υπουργού Ναυτιλίας),  ο οποίος ασκούσε τη γενική επίβλεψη των νησιών. Είχε διαμορφωθεί έτσι στην Ύδρα ένα αριστοκρατικό ολιγαρχικό πολίτευμα: Οι κεφαλαιούχοι εξέλεγαν δώδεκα «γέροντες», που αποτελούσαν το κοινοτικό συμβούλιο και χωρίζονταν σε τρία τετραμελή τμήματα. Κάθε τμήμα διοικούσε το νησί επί τέσσερις μήνες και συνεδρίαζε καθημερινά, για να λύσει τα ζητήματα σε συνεργασία με το διοικητή, που τον εξέλεγαν οι προεστοί του νησιού, αλλά τον διόριζε ο Καπουδάν-Πασάς.

 

Εδώ εύλογα θα αναρωτηθεί κανείς τι έκανε η ηγεσία της Ύδρας στο επαναστατικό κάλεσμα. Ο Οικονόμου φαίνεται ότι προσπάθησε να παρασύρει στην εξέγερση και την άρχουσα τάξη του νησιού, αλλά οι πρόκριτοι και οι καραβοκύρηδες της Ύδρας δίσταζαν. Μάλλον, είχε δίκιο ο Μαρξ που έλεγε πως την επανάσταση πάντα την έκαναν και θα την κάνουν εκείνοι που δεν έχουν τίποτα άλλο να χάσουν, παρά τις αλυσίδες τους.

Χαρακτηριστικά είναι τα λόγια του Οικονόμου προς το λαό της Ύδρας: «Τα αδέρφια μας οι Μοραΐτες πήραν τ’ άρματα και χτυπούν τους Τούρκους και εμείς σαπίζουμε εδώ ακίνητοι γιατί οι προεστοί μας δε θέλουν την επανάσταση. Δεν είναι ντροπή να μένουμε εδώ, ενώ άλλοι σκοτώνονται; Οι αρχόντοι δε θέλουν να κινηθούν γιατί φοβούνται τον πόλεμο. Θέλουν την ησυχία τους. Όμως εμείς θαλασσομαχούντες μαζέψαμε τα πλούτη στις στέρνες τους. Είναι σωστό να προτιμούνται τα πλούτη από την ελευθερία;…»

Αλλά, επειδή το αρχοντολόι της Ύδρας δεν καταλάβαινε από λόγια, τότε ο Αντώνης Οικονόμου με τους άνδρες του κατέλαβε την καγκελαρία και εκδίωξε τον διοικητή Νικόλαο Κοκοβίλα, αναλαμβάνοντας ο ίδιος τη διακυβέρνηση του νησιού και εγκαθιδρύοντας λαϊκή εξουσία.

Οι προεστοί της Ύδρας, αφού βρέθηκαν προ τετελεσμένων, αλλά και επειδή ο λαός είχε εξαγριωθεί, αναγκάστηκαν να αναγνωρίσουν την νέα εξουσία και να δώσουν χρήματα για την εξέγερση. Έτσι,  στις 16 Απριλίου του 1821, με καθυστέρηση ενός μήνα, κηρύχτηκε η επανάσταση στην Ύδρα. 

Οι πρόκριτοι του νησιού όμως, δεν είχαν ξεχάσει. Στις 12 Μαΐου, μπράβοι των προεστών επιτέθηκαν στον Οικονόμου στην Καγκελαρία της Ύδρας, με σκοπό να τον σκοτώσουν. Ο Οικονόμου στην πρώτη αυτή ενέδρα κατόρθωσε να γλιτώσει και να διαφύγει στην Πελοπόννησο. Ούτε τότε, όμως, φαίνεται ότι ησύχασαν οι πρόκριτοι της Ύδρας. Σε συνεργασία με Αχαιούς προκρίτους (Ανδρέα Λόντο και Σωτήρη Χαραλάμπη), αλλά και τη σύμφωνη γνώμη του Δημήτριου Υψηλάντη, έστειλαν ομάδα 70 ανδρών, οι οποίοι εκτέλεσαν τον Αντώνη Οικονόμου, λίγο πιο έξω από το Άργος. Λέγεται, ότι ο φρούραρχος του Άργους Δημήτριος Τσώκρης που έσπευσε στο σημείο, για να βοηθήσει τον Οικονόμου, μετά από παρότρυνση του Κολοκοτρώνη, απλώς βρήκε το άψυχο σώμα του και το έθαψε.  

1821Αλλά ούτε και αυτό ήταν αρκετό. Μαζί επιχειρήθηκε να ταφεί και η ιστορική μνήμη για αυτόν το λαϊκό ηγέτη. Η επίσημη ιστοριογραφία όλα αυτά τα χρόνια αγνόησε τον Αντώνη Οικονόμου. Στα σχολικά βιβλία και στις σχολικές επετείους ούτε κουβέντα. Μπορεί να εκθειάζονται ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Γρηγόριος ο Ε΄, ιστορικές προσωπικότητες που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο τάχθηκαν εναντίον της επανάστασης, αλλά κανένας δε φαίνεται να έχει ακούσει τίποτα για τον Αντώνη Οικονόμου.  Ακόμα και  τα φύλλα του Κώδικα, όπου καταχωρούνταν τα πρακτικά τον καιρό που είχε την εξουσία στην Ύδρα ο Αντώνης Οικονόμου είναι κομμένα με ψαλίδι!

Μόλις το 1988 στήθηκε στην περιοχή που δολοφονήθηκε, στην είσοδο του Άργους μια μεγάλη πέτρα με την προσωπογραφία του Αντώνη Οικονόμου.

Ο Ναπολέοντας είχε πει ότι την ιστορία τη γράφουν πάντοτε οι νικητές. Έτσι, φαίνεται ότι η ιστορία που θυμηθήκαμε σήμερα, με αφορμή την επέτειο της επανάστασης του 1821, δε βόλευε όσους ανέλαβαν να γράψουν εκ των υστέρων την ιστορία της επανάστασης, για λογαριασμό εκείνων που επικράτησαν και κουλουριάστηκαν στο σβέρκο του λαού.  Απλούστατα, γιατί η ιστορία του καπετάν-Οικονόμου, αποδεικνύει πως το αρχοντολόι σε κάθε εποχή ούτε κοινή καταγωγή ούτε έθνος ούτε θρησκεία υπολογίζει, όταν πρόκειται να διατηρήσει τη θέση του, σε περίπτωση που αυτή κλυδωνίζεται. Επίσης, η συγκεκριμένη ιστορία αποδεικνύει ότι οι εμφύλιοι πόλεμοι, που τάχα μου είναι στο DNA της φυλής μας,  συχνά δεν είναι τίποτα παραπάνω από την αντίδραση του καταπιεστή, όταν η εξουσία του αμφισβητείται από τον καταπιεζόμενο.

Ο Αντώνης Οικονόμου και οι φτωχοί ναυτικοί της Ύδρας αμφισβήτησαν την εξουσία των καραβοκυραίων του νησιού, εκτός από την εξουσία του Σουλτάνου. Για τούτη την αποκοτιά του, λοιπόν, έπρεπε όχι μόνο να δολοφονηθεί ο Καπετάν-Αντώνης, αλλά προπαντός να θαφτεί η πράξη του στη λήθη  της ιστορίας.

Φαντάζεστε κάθε χρόνο, τέτοιες μέρες, αντί να μαθαίνουν τα παιδιά μας στα σχολειά τους, ότι το 1821 το έθνος μας ενωμένο επαναστάτησε εναντίον του Τούρκου δυνάστη, να ακούνε τα λόγια του Οικονόμου; 

«Οι αρχόντοι δε θέλουν να κινηθούν γιατί φοβούνται τον πόλεμο.

Θέλουν την ησυχία τους.

Όμως εμείς θαλασσομαχούντες μαζέψαμε τα πλούτη στις στέρνες τους.

Είναι σωστό να προτιμούνται τα πλούτη από την ελευθερία;…»